Gmina Wiejska Sztum

Sztumska Wieś

 

Sołtys:

Pan Kazimierz Majewski zamieszkały Sztumska Wieś 29, 82-400 Sztum,  telefon kontaktowy 692 032 617.

 

 

 

 

 

 

 

Charakterystyka sołectwa:

Sztumska Wieś to sołectwo usytuowane 4 km na południe od Sztumu przy skrzyżowaniu drogi krajowej  nr 55 z Malborka do Kwidzyna z drogą wojewódzką nr 607 oraz na trasie linii kolejowej Malbork - Kwidzyn - Grudziądz. Przedłużeniem drogi krajowej nr 55 w kierunku północnym jest droga wojewódzka nr 502 prowadząca do Stegny i dalej na Mierzeję Wiślaną. Odległość ze Sztumu do terenów nadmorskich wynosi ok. 50 km. W skład sołectwa wchodzą miejscowości Sztumska Wieś (380 mieszkańców) i Sztumska Wieś ZR (133 mieszkańców).

 

Poczta, świetlice, place zabaw: W centrum wsi znajduje się Kościół  Podwyższenia Krzyża Świętego w Sztumskiej Wsi Na jego teren przeniesiono kamień upamiętniający Rozejm Polsko – Szwedzki z 1635 roku. Centrum wsi w ramach projektu unijnego zostało gruntownie zrewitalizowane. Kilka lat temu odnowiono również świetlicę wiejską, oprócz remontu doposażono pomieszczenia w niezbędny sprzęt AGD i meble. W świetlicy odbywają się zajęcia i warsztaty prowadzone głównie przez pracowników Sztumskiego Centrum Kultury. Obok świetlicy znajduje się odnowiony plac zabaw z alejkami i nowo nasadzoną roślinnością.

 

Historycznie Sztumska Wieś jest sławną miejscowością w dziejach nie tylko Pomorza, ale całego kraju, gdyż właśnie tu podpisano ostateczny, korzystny dla Polski rozejm, kończący wieloletnie wojny i konflikty Polski ze Szwecją.

Według księgi czynszów zamku malborskiego dopiero ok. 1400 r. występuje nazwa Stumsdorf, odnosząca się do dzisiejszej Sztumskiej Wsi. Wysuwano jednak kiedyś twierdzenia, iż do istniejącej wsi czy może dworu odnoszą się przekazy z XIII w. w formie Stume, Stoma. W polskim przekazie z 1565 roku zapisano Stumsdorf alias Sztumska Wieś. Posiadała ona wówczas 53 włóki ziemi, z których 48 czynszowych należało do 20 gburów. Karczem istniało dwie, był też kościół zbudowany kosztem mieszkańców wsi.

Wojny szwedzkie doprowadziły Sztumską Wieś, podobnie jak i inne miejscowości, do ruiny materialnej. Wówczas też doszło w niej do wydarzeń niezwykle ważnych dla kraju. Był rok 1635, kończył się rozejm sześcioletni zawarty w Starym Targu. Aby uniknąć wybuchu nowych działań wojennych, podjęto pod naciskiem Francji i innych państw pertraktacje mające doprowadzić do ugody. Jako miejsce obrad wybrano Sztumską Wieś. Na jej północnym krańcu ustawiono namioty dla przedstawicieli układających się stron oraz posłów państw zainteresowanych zawarciem ugody lub pośredniczących w obradach, z francuskim posłem Klaudiuszem de Mesmes hrabią d’Avaux na czele. Mieszkańcy Sztumskiej Wsi oglądali z daleka świetne orszaki takich dostojników polskich jak Jakub Zadzik, wielki kanclerz koronny i szeregu innych dygnitarzy, a także czołowych szwedzkich dyplomatów.

Przez niespełna 4 miesiące, od 24 maja do 12 września 1635 r. trwały trudne, a momentami dramatyczne rokowania grożące wybuchem konfliktu. Zakończono je podpisaniem 26 letniego rozejmu. Podpisy złożono na placyku między namiotami, prawdopodobnie pod otwartym niebem.

Wkrótce po tym doniosłym wydarzeniu ustawiono w tym miejscu dwumetrowy głaz granitowy. Około 1870 r. nie było na głazie żadnej inskrypcji. Zabytek otaczany był przez Niemców opieką. Jeszcze w 1911 r. rosły przy nim cztery wiązy; gdy zginęły zasadzono krzewy istniejące do dzisiaj. W bliżej nieokreślonym czasie, być może w 1935 r. w 300 rocznicę historycznego wydarzenia, wykuto na głazie napis WAFFENSTILSTAND 1635 widoczny jeszcze przez kilka lat po ostatniej wojnie. Wkrótce jednak z inicjatywy mieszkańców wsi starto napis niemiecki i domorosły kamieniarz wykuł go w polskim brzmieniu -  ROZEJM POLSKO – SZWEDZKI – 12 IX 1635. Opodal głazu, przy drodze, stał do niedawna oryginalny w swym kształcie drewniany krzyż z 1840 r., który w przekazie ludowym uchodzący za pamiątkę z 1635 r.

Pierwszy kościół stanął w Sztumskiej Wsi prawdopodobnie około połowy XVI w. w 1863 r. była to już ruina, którą rozebrano w następnym roku, znajdując podczas prac krzyżackie szylingi z 1 ćwierci XV w. Istniejącą neogotycką świątynię wzniesiono w latach 1867 – 1868, według projektu architekta Gercka z Kwidzyna. Jest to budowla jednonawowa, ceglana, z wieżą od zachodu i wielobocznie zamkniętą częścią wschodnią.

Późniejsza historia Sztumskiej Wsi łączy się z kulturą polską i niemiecką. Spis w 1910 r. ujawnił, że we wsi mieszkało 410 Polaków i 131 Niemców. Istniały tu w tamtych latach dwie szkoły, katolicka i ewangelicka, do których prawdopodobnie uczęszczały dzieci zarówno polskie jak niemieckie, a także polska biblioteczka, którą w 1918 r. prowadziła niejaka Wydrzyńska. Ludność prawdopodobnie uległa jednak wpływom niemieckim, gdyż w okresie międzywojennym historycy i pamiętnikarze Dolnego Powiśla nie odnotowali istnienia we wsi organizacji czy placówek polskich.

 

Stowarzyszenie „Przystanek Sztumska Wieś”  mające siedzibę w Sztumskiej Wsi. Zrzesza ok. 20 osób.

Statutowe cele to:

Integracja mieszkańców.

Wspieranie wszelkich inicjatyw służących rozwojowi, zainteresowań i uzdolnień mieszkańców.

Promowanie członków szczególnie uzdolnionych.

Działalność na rzecz upowszechniania wiedzy na temat profilaktyki zdrowotnej.

Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych

Działalność charytatywna i pomoc społeczna.

Promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy.

Działanie na rzecz ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym.

Działanie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.

Doradztwo w opracowaniu i realizacji programów pomocniczych, a także przedsięwzięć mających na celu w szczególności wykorzystanie środków z dotacji urzędowych i strukturalnych.

Pomoc osobą rozpoczynającym samodzielną działalność gospodarczą w uruchomieniu tej działalności.

Promocja Gminy Sztum.

Podnoszenie poziomu zawodowego i kulturalnego społeczności Gminy Sztum.

Dbałość o zachowanie kultury materialnej i niematerialnej regionu.

Propagowanie metod i sposobów produkcji zdrowej żywności oraz zdrowego trybu życia.

Tworzenie grup samopomocowych.

Dbałość o ochronę przyrody i krajobrazu.

Organizowanie życia koleżeńskiego.

Gromadzenie środków finansowych na wspieranie działalności mieszkańców.

Wspieranie rozwoju turystyki i agroturystyki.

Realizowanie wszelkich innych, w granicach dozwolonych prawem, wniosków i postulatów członków Stowarzyszenia.

 

Stowarzyszenie realizuje Działania i projekty mające na celu promocję zdrowego stylu życia oraz promowanie kulinarnych produktów tradycyjnych.

W zrealizowanym projekcie „Bogaci w historię”  przeprowadzono:

– warsztaty ekologiczne;

–warsztaty kulinarne produktów tradycyjnych;

– marsze nordic walking

– zorganizowano wystawę zdjęć historycznych sołectw: Sztumska Wieś, ul. Domańskiego i  Parowy.

Innym ciekawy projektem był zrealizowany z Fundacją Wspomagania Wsi projekt pn.: „Pszczoły, bo my - my, bo pszczoły” podczas jego realizacji  na posesji Pani Katarzyny Drelich ustawiono edukacyjny ul, utworzono również ogródek z miododajnymi roślinami.

 

W zakresie ochrony przeciwpożarowej na terenie sołectwa działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej zrzeszająca 18 członków, działa przy niej również młodzieżowa drużyna męska. Jednostka posiada samochód marki Żuk, 2 motopompy o wydajności 800 litrów wody na minutę oraz inny sprzęt gaśniczy. Samochód oraz sprzęt przechowywany jest w budynku strażnicy w Sztumskiej Wsi.

 

Sztumska Wieś promuje ciekawe produkty regionalne są to:

 

Buraczki pruskie

Buraczki pruskie „Preussische Rote Beete” znane były przed II wojną światową. Według oryginalnego przepisu przygotowywane są z dodatkiem zalewy słodko-kwaśnej, która wykorzystywana jest także do innych potraw. Specjalne połączenie kminku z burakami sprawia, że buraczki pruskie mają niepowtarzalne walory smakowe. Produkt pochodzi z okolic Sztumu. Receptura przyrządzania Buraczków pruskich opiera się na produktach łatwo dostępnych na tych terenach (kminek uprawiano w ogrodach). Wyróżnikiem jest dość zaskakujące połączenie kminku i buraków.

(produkt regionalny : Brygida Homa, Sztumska Wieś, gmina Sztum)

 

Pierogi z Kaszą Gryczaną

Pierogi to jedna z tych potraw, która wywodzi się przypuszczalnie z dawnej kuchni słowiańskiej. Receptura pierogów z kaszą gryczaną pochodzi z XIX wieku z terenu Bieszczad, na którym to zamieszkiwała rodzina przygotowująca tę potrawę do dzisiaj. W 1947 roku mieszkańcy zostali wysiedleni na Ziemie Zachodnie i osiedlili się w okolicach Sztumu. Wielopokoleniowa rodzina przekazywała swe tradycje kolejnym pokoleniom. Od lat są one specjalnością kulinarną osób wywodzących się z tamtych stron. Niegdyś pierogi przyrządzało starsze pokolenie, a teraz przygotowuje je młodsze, ponieważ są one niezwykle smaczne i zdrowe. Pierogi należą do potraw tanich, łatwych do przyrządzania, pożywnych i bardzo smacznych. Są wykonywane ręcznie według tradycyjnego przepisu z 1879 roku. Jest to autentycznie ludowa wersja pierogów, godna uwagi i bardzo smaczna.

(produkt regionalny : Małgorzata Kniaź, Sztumska Wieś, gmina Sztum)

 

Turystyka

Współcześnie Sztumska Wieś jest malowniczą miejscowością otoczoną polami uprawnymi, łąkami i lasami. Panuje tu atmosfera życzliwej przyjaźni i sąsiedzkiej pomocy.  Na szczególną uwagę zasługuje gospodarstwo agroturystyczne Klimbergowice gdzie w otoczeniu pól i łąk, z dala od cywilizacyjnego zgiełku można obserwować spokojne życie przyrody.

Sztumska Wieś leży na Szlaku Polskich Zamków Gotyckich jest to  samochodowa trasa turystyczna grupująca 12  gotyckich zamków Warmii, Mazur i Kaszub. Znajdują się wśród nich zarówno zamki biskupie, kapitulne, jak i krzyżackie. Szlak administrowany jest przez Stowarzyszenie Gmin Polskie Zamki Gotyckie. Szlak prowadzi z Rynu poprzez minn. Olsztyn, Ostródę, Prabuty, Kwidzyn, Sztum, Dzierzgoń, Malbork do Człuchowa.

Zabytki

Dwór wzniesiony w II połowie XIX wieku z cegły. Jest on typową rezydencją wiejską zintegrowaną z zabudowaniami folwarku. Wejście do budynku poprzedzone jest drewnianym gankiem. Za dworem rozciąga się dawny park dworski z drzewostanem liczącym około 100 lat.

 

Kościół Pierwszy kościół stanął w Sztumskiej Wsi prawdopodobnie około połowy XVI w. w 1863 r. była to już ruina, którą rozebrano w następnym roku, znajdując podczas prac krzyżackie szylingi z 1 ćwierci XV w. Istniejącą neogotycką świątynię wzniesiono w latach 1867 – 1868, według projektu architekta Gercka z Kwidzyna. Jest to budowla jednonawowa, ceglana, z wieżą od zachodu i wielobocznie zamkniętą częścią wschodnią.

 

Głaz upamiętniający pokój polsko-szwedzki w 1635 r Wkrótce po podpisaniu rozejmu ustawiono dwumetrowy głaz granitowy. Około 1870 r. nie było na głazie żadnej inskrypcji. Pierwotnie głaz zlokalizowany został na obrzeżach wsi w kierunku Sztumu. Zabytek otaczany był przez Niemców opieką. Jeszcze w 1911 r. rosły przy nim cztery wiązy; gdy zginęły zasadzono krzewy istniejące do dzisiaj. W bliżej nieokreślonym czasie, być może w 1935 r. w 300 rocznicę historycznego wydarzenia, wykuto na głazie napis WAFFENSTILSTAND 1635 widoczny jeszcze przez kilka lat po ostatniej wojnie. Wkrótce jednak z inicjatywy mieszkańców wsi starto napis niemiecki i domorosły kamieniarz wykuł go w polskim brzmieniu -  ROZEJM POLSKO – SZWEDZKI – 12 IX 1635. Opodal głazu, przy drodze, stał do niedawna oryginalny w swym kształcie drewniany krzyż z 1840 r., w przekazie ludowym uchodzący za pamiątkę z 1635 r. W2012 roku podczas prac rewitalizacyjnych głaz został przeniesiony do centrum miejscowości. 

 

Gospodarstwo Agroturystyczne Klimbergowice w nowo wybudowanym domu, oferuje gościom 5 pokoi dwuosobowych z łazienkami i TV - z możliwością dostawek np. łóżeczka dziecięcego. Do dyspozycji gości jest salon z kominkiem. Na terenie obiektu parking, miejsce na ognisko, możliwość grillowania, wiata. Obsługa w języku angielskim i niemieckim.

Kontakt: 55 640-48-08, 605-550-079    e-mail: klimberg@wp.pl